نحوه تولید کمپوست یا بسترکشت قارچ های پرورشی اگزوتیک

اولین مرحله آماده سازی بسترکشت است . برخی از مواد اولیه مورد استفاده در بسترکشت قارچهای پرورشی که در ایران در دسترس بوده و قابل استفاده هستند، عبارتند از: کلش گندم، برنج، جو، باگاس شکر، خاک اره و تراشه چوب، تفاله، چغندرقند، سبوس گندم و برنج، کنجاله سویا، ضایعات گیاهی پنبه دانه.

برای آماده سازی بسترکشت مواد اولیه گیاهی بایستی در قطعات 5/0 تا2 سانتی متری به خوبی خرد شوند.

مواد اولیه دارای کربن بالا (مانند تراشه چوب و یا کلش گندم) به مدت 12تا 24 ساعت ساعت خیسانده شده و به خوبی آب جذب نمایند.

پس از طی شدن زمان خیساندن و بعد از آبکشی توده گیاهی، برای افزایش نیتروژن بسترکشت از مواد گیاهی حاوی نیتروژن مانند سبوس گندم و برنج و کنجاله سویا به مقدار 20 تا 35 درصد (بستگی به آنالیز شیمیایی و تجربه تولیدکننده دارد) به آن اضافه شده و به مقدار 2 تا 5% مجموع وزن خشک مواد قبلی، کربنات کلسیم اضافه می گردد. در نهایت pH بسترکشت حدود 5/0 ± 6 و رطوبت نسبی آن در حد 67% تنظیم می شود.

بسترکشت آماده شده، درون کیسه هایی از جنس پلی پروپیلن دارای فیلتر هوا و یا بدون فیلتر که مقاوم به حرارت (تحمل دمای 120 درجه سانتیگراد) باشد، پر می شود.

وزن کیسه های بسترکشت از 1 کیلوگرم تا 5 کیلوگرم قابل تغییر است و بسته به مدل کشت بافتی و یا عمودی در سالن تولید میوه و یا به سفارش سالن دار، می تواند تغییر کند.

کیسه های بسترکشت در اتوکلاو صنعتی با رعایت فاصله بین بسترهای کشت برای ضدعفونی بهتر، قرار داده شده و به مدت 2 تا 4 ساعت بسته به حجم اتوکلاو و مقدار بسترکشت درون آن، در فشار bar 5/1 و در دمای حداقل 121 درجه سانتیگراد ضدعفونی می گردند.

دومین مرحله تلقیح با اسپان قارچ است. وقتی بسترکشت استریل شده تا دمای 25 درجه سرد شد، برای مرحله تلقیح آماده خواهد بود.

در ایران معمولا از اسپاون دانه غلات (گندم، چاودار و ارزن) برای تلقیح بسترهای کشت استفاده می شود. استفاده از این نوع اسپاون مزایا و معایبی دارد که به دلیل شرایط سنتی تولید بسترهای کشت در شرایط کنونی، استفاده از آن اجتناب ناپذیر است. در سیستم های مکانیزه، از اسپاون مایع برای این منظور استفاده می شود.

نسبت مناسب برای اسپان جهت تلقیح با بستر کشت، بستگی به ویژگی های بسترکشت دارد ولی معمولا مقدار اسپان به میزان 3 تا 5 درصد وزن بسنرکشت توصیه می شود.

اسپان خوب باید از سوش مناسب تهیه شده باشد، کپک زده نبوده و بوی ترشی ندهد، رطوبت اضافی و آب کندانس در کیسه اسپان مشاهده نشود و قهوه ای نشده باشد.

طراحی سالن اسپان زنی باید به گونه ای باشد که مجهز به فیلتر هپا، تهویه مناسب، فشار مثبت، کاشی کاری شده و عایق دما باشد.

در نهایت، در محل عملیات تلقیح (هود لامینار و یا محفظه تعبیه شده با هوای استریل) درب پلاستیک بسترکشت باز شده (برای پلاستیک های فیلتردار که پی شاژ اتوکلاو پرس شده اند) و یا درپوش آن با رعایت تمام نکات بهداشتی برداشته شده و با نسبت تعیین شده (3 تا 5 درصد) اسپاون دانه غلات به بسترکشت اضافه گردد.

در ادامه درب پلاستیک مجدداً پرس شده و یا درپوش آن مجدداً بر روی پلاستیک قرار می گیرد و به سالن رشد برای نگهداری موقت بسترهای کشت منتقل می گردد.

مرحله سوم مرحله بسته بندی و ارسال به واحدهای پرورش قارچ است. کیسه های بسترکشت تلقیح شده، برای بررسی رشد اولیه، حداقل به مدت 7 تا 10 روز در سالن رشد با دمای (22 درجه سانتیگراد) برای بررسی آلودگی های احتمالی و حذف موارد مشکوک و رشد نکرده نگهداری شده و سپس به واحدهای تولید میوه ارسال می گردد.

بسترهای کشت پس از مرحله ریسه دوانی و ایجاد شوکهای لازم برای تغییر فاز رویشی به زایشی در سالنهای کشت طی دوره های 2 تا 4 ماهه محصولدهی خواهند داشت.